هر آنچه باید در رابطه با دستگاه گوارش انسان بدانید!

دستگاه گوارش (digestive system) انسان شامل گروهی از اندام ها است که با هم کار کرده و غذا را به انرژی بدن تبدیل می کنند. از نظر آناتومی ، دستگاه گوارش به همراه اندام های جانبی مانند کبد ، پانکراس و کیسه صفرا سیستم گوارشی را تشکیل می دهد.

اندام های توخالی که دستگاه گوارش (GI) را تشکیل می دهند شامل دهان ، معده ، مری ، روده کوچک و روده بزرگ است که در نهایت به راست روده و مقعد ختم می شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در این رابطه با ما در نشریه جهان شیمی فیزیک همراه باشید.

ساختار دستگاه گوارش

سیستم هضم و تغذیه انسان شامل دریافت غذا و ​​استفاده از آن برای تولید انرژی است. هضم و جذب یک فرایند حیاتی است که به موجودات زنده کمک می کند انرژی مورد نیاز خود را از منابع مختلف به دست آورند. غذایی که ما می خوریم قبل از اینکه از مواد مغذی موجود در آن برای تولید انرژی استفاده شود ، تحت پردازش گسترده قرار می گیرد. این فرآیند به هضم غذا معروف است. انسان ها و سایر حیوانات اندام ها و سیستم های ویژه ای برای این فرآیند دارند.

فرآیند هضم در کانال تغذیه ای همراه با اندام های جانبی مختلف انجام می شود. در انسان ، این فرآیند به دلیل ماهیت تک معده بودن کاملاً ساده است. این بدان معناست که برخلاف سایر حیوانات مانند گاوها که دارای معده چهار قسمتی هستند ما فقط یک معده داریم.

برخی از قسمت های سیستم عصبی و گردش خون نیز نقش بسزایی در روند هضم دارند. ترکیبی از اعصاب ، باکتری ها ، هورمون ها ، خون و سایر اندام های دستگاه گوارش کار هضم را تکمیل می کنند.

وظایف اصلی دستگاه انسان چیست؟

هضم و جذب دو عملکرد اصلی دستگاه گوارش است. هضم غذا برای تجزیه ذرات غذا به مواد مغذی که توسط بدن به عنوان منبع انرژی ، ترمیم و رشد سلول استفاده می شود ، ضروری است.

مواد غذایی و نوشیدنی ها قبل از اینکه توسط خون جذب شده و به سلول های بدن منتقل شوند ، باید به مولکول های کوچک تر عناصر غذایی تبدیل شوند. بدن مواد مغذی موجود در نوشیدنی ها و مواد غذایی را به کربوهیدرات ها ، ویتامین ها ، چربی ها و پروتئین ها تقسیم می کند.

دستگاه گوارش از چه بخش هایی تشکیل شده است؟

سیستم گوارش بدن انسان شامل گروهی از اندام ها است که در تبدیل غذا به انرژی و سایر مواد مغذی اساسی برای تأمین انرژی بدن با هم کار می کنند. غذایی که ما دریافت می کنیم توسط بدن هضم و مورد استفاده قرار می گیرد و قسمت های استفاده نشده غذا به مدفوع تبدیل می شود.

سیستم گوارش بدن انسان که در مجموع دستگاه گوارش (GIT ) یا کانال تغذیه ای نیز نامیده می شود شامل اندام های جانبی (زبان ، کبد ، لوزالمعده و غیره) است. این دو قسمت با هم به روند هضم کمک می کنند.

کانال تغذیه ای لوله بلندی است که غذایی که می خوریم از آن عبور می کند. این سیستم از دهان شروع می شود و غذا از حلق ، مری ، معده ، روده های کوچک ، روده بزرگ ، راست روده عبور می کند و در نهایت به مقعد ختم می شود. ذرات غذا به مرور در محفظه های مختلف کانال غذایی هضم و جذب می شوند.

اندام های جانبی اندامی هستند که در روند هضم غذا شرکت می کنند اما در واقع بخشی از GIT نیستند. آنها با آزاد سازی آنزیم های خاص که به تجزیه مواد غذایی کمک می کند ، هضم غذا را تسهیل می کنند.

عملکرد بخش های مختلف دستگاه گوارش

دهان

غذا سفر خود را از دهان یا حفره دهان آغاز می کند. اندام های دیگری نیز وجود دارند که به روند هضم کمک می کنند ، از جمله دندان ها ، غدد بزاقی و زبان. دندان ها برای خرد كردن ذرات غذا به قطعات كوچك طراحی شده اند و قبل از آنكه مواد غذایی به حلق برسد ، با بزاق مرطوب می شوند.

حلق

یک لوله فیبروعضلانی به شکل y متصل به انتهای دهان است. این قسمت عمدتا در انتقال غذای جویده شده و خرد شده از دهان به مری نقش دارد. حلق همچنین قسمت مهمی از  سیستم تنفسی است، زیرا هوا از حنجره و حفره بینی در مسیر خود به ریه ها از حلق عبور می کند.

مری

مری یک لوله عضلانی است که حلق را که بخشی از قسمت فوقانی دستگاه گوارش است به معده متصل می کند. مری از حرکت غذای بلعیده شده در کل طول خود حمایت می کند.

معده

معده به شکل یک کیسه عضلانی عمل می کند که در سمت چپ حفره شکم ، در زیر دیافراگم قرار دارد. این اندام حیاتی به عنوان ذخیره کننده غذا عمل می کند و زمان کافی برای هضم وعده های غذایی را فراهم می کند. معده همچنین آنزیم های گوارشی و اسید کلریدریک تولید می کند که روند هضم را حفظ می کند.

آنزیم های گوارشی گروهی از آنزیم ها هستند که با تجزیه ماکرومولکول های پلیمری مانند بیوپلیمرها به مواد کوچک تر و ساده تر عمل می کنند. اسید هیدروکلریک طی فرآیند هضم توسط معده ایجاد می شود و عملکرد آن از بین بردن میکروارگانیسم های مضر موجود در ذرات غذا است.

روده کوچک

روده کوچک یک لوله باریک و طولانی به طول حدود ۱۰ فوت و بخشی از دستگاه گوارش تحتانی است. روده کوچک درست در پشت معده قرار دارد و حداکثر ناحیه حفره شکمی را به خود اختصاص می دهد. روده کوچک کامل پیچیده شده و سطح داخلی آن از چین ها و برجستگی هایی برای جذب غذا تشکیل شده است.

روده بزرگ

روده بزرگ یک لوله ضخیم و طولانی است که طول آن حدود ۵ فوت است. این  اندام دقیقاً زیر معده قرار دارد و روی لبه های فوقانی و جانبی روده کوچک را می گیرد. روده بزرگ آب را جذب می کند و از باکتری های همزیستی تشکیل شده است که از تجزیه مواد زائد جهت جذب مواد مغذی پشتیبانی می کنند.

رکتوم

مواد زائد به انتهای روده بزرگ موسوم به راست روده منتقل می شوند و به شکل ماده جامدی به نام مدفوع از بدن خارج می شوند. مدفوع  به شکل نیمه جامد در رکتوم ذخیره می شود که بعداً از طریق کانال مقعدی از طریق فرآیند اجابت مزاج از بدن خارج می شود.

اعضای جانبی دستگاه گوارش

پانکراس

پانکراس یک غده بزرگ است که دقیقاً پشت معده قرار دارد. بخش قدامی آن به دوازدهه متصل است و بخش خلفی آن به سمت چپ حفره شکمی منحرف می شود. پانکراس برای تکمیل فرآیند هضم شیمیایی آنزیم های گوارشی را آزاد می کند.

کبد

کبد عضوی جانبی تقریباً مثلثی شکل ، قهوه ای مایل به قرمز و بخشی از سیستم هضم و جذب است که در سمت راست معده واقع شده است. کبد صفرا تولید می کند که به هضم چربی در روده کوچک کمک می کند. صفرا در کیسه صفرا ذخیره و بازیافت می شود. کیسه صفرا یک اندام کوچک و به شکل گلابی است که درست در کنار کبد واقع شده است.

فرآیند هضم در دستگاه گوارش

روند هضم از دهان شروع می شود و به روده بزرگ ختم می شود – عملکرد اصلی روده بزرگ جذب آب باقیمانده از غذای هضم نشده و تخمیر باکتریایی موادی است که دیگر قابل هضم نیستند.

کانال غذایی یا دستگاه گوارش مجموعه ای از اندام ها و لوله های توخالی است که از حفره دهان شروع شده و در نهایت به مقعد ختم می شود. ذرات غذا با عبور از بخش های مختلف دستگاه گوارش به تدریج هضم و جذب می شوند. روند هضم طی فرآیند زیر انجام می شود.

گوارش

اولین قدم گوارش شامل جویدن غذا توسط دندان ها است. غدد بزاقی ، همراه با زبان ، قبل از رانده شدن غذا به پایین در لوله غذایی ، به مرطوب سازی و روانکاری غذا کمک می کند.

اختلاط و حرکت

این روند شامل فرآیند روغن کاری و دستکاری غذا و هل دادن آن به پایین از طریق لوله غذایی (با استفاده از سیستم پریستالیست) و معده است.

ترشح

معده ، روده کوچک ، کبد و لوزالمعده آنزیم و اسیدهایی ترشح می کنند تا به روند هضم کمک کنند. این عمل با تجزیه ذرات غذا به اجزای ساده تر و قابل جذب کمک می کند.

هضم

روند تبدیل ذرات پیچیده غذایی به مواد ساده تر در حضور آنزیم ها و اسیدهای ترشح شده توسط اندام های مختلف گوارشی را هضم می گویند.

جذب

این فرآیند از روده کوچک شروع می شود که بیشتر مواد مغذی و معدنی در آن جذب می شود. آب اضافی موجود در مواد هضم شده توسط روده های بزرگ جذب می شود.

دفع

روند دفع مواد هضم ناپذیر و مواد زائد از بدن از طریق فرآیند اجابت مزاج صورت می گیرد.

اختلالات دستگاه گوارش

استفراغ: بیرون آمدن محتوای معده از طریق دهان است که به دلایل مختلف از جمله مسمومیت و مصرف مواد غذایی آلوده یا برخی بیماری ها صورت می گیرد.

اسهال: دفع مدفوع آبکی غیر طبیعی است و اسهال طولانی مدت در نهایت منجر به کم آبی بدن می شود.

یبوست: حالتی است که در آن مدفوع به دلیل بی نظمی حرکات روده بیش از حد در داخل رکتوم قرار گرفته و بیش از حد سفت می شود.

سوء هاضمه: درد یا ناراحتی معده در صورت هضم نشدن صحیح غذا و در نتیجه احساس سیری ایجاد می شود. سوء هاضمه عمدتا به دلیل ترشح ناکافی آنزیم ، مسمومیت غذایی ، اضطراب ، پرخوری و خوردن غذاهای پرادویه ایجاد می شود.

بیماری های دستگاه گوارش

بیماری ریفلاکس معده (GERD)

این بیماری معمولا به عنوان سوزش معده توصیف می شود. در این بیماری ضعف دریچه بین مری و معده ممکن است باعث شود که اسید معده مدام به مری برگردد و پوشش آن را تحریک و ملتهب کند. این مسئله منجر به درد قفسه سینه می شود که می تواند مانند درد آنژین باشد.

بیماری زردی

زرد شدن پوست و سفیدی چشم در اثر ورود محصولات جانبی متابولیک صفرا از خون به بافت های بدن رخ می دهد. این بیماری ممکن است در اثر انسداد مجاری تخلیه صفرا از کبد به روده ها یا تجزیه بیش از حد سلول های قرمز خون باشد.

دیورتیکولیت

کیسه های کوچکی ممکن است در امتداد دیواره های روده بزرگ به نام دیورتیکول ایجاد شوند که باعث ناراحتی فرد می شود. ورود مواد غذایی ، باکتری ها و مدفوع به این جیب های غیر طبیعی ممکن است منجر به التهاب و دیورتیکولیت شود.

سیروز

سیروز یک بیماری دژنراتیو کبدی است که اغلب در افراد الکلی مزمن ایجاد می شود اما می تواند دلایل دیگری داشته باشد.

پرفشاری خون پورتال

یک عارضه احتمالی ناشی از اعتیاد مزمن به الکل در نتیجه آسیب کبدی و انسداد جریان خون وریدی در کبد است. افزایش فشار خون در وریدهای بین دستگاه گوارش و کبد باعث گرفتگی رگ های اطراف ناف (ناف) می شود.

واریس مری

برجستگی های منقبض شده در دیواره مری را واریس مری می گویند که اغلب از عوارض اعتیاد مزمن به الکل است. در این بیماری رگ های نازک دیواره مری متورم شده و در معرض پارگی و در نتیجه خونریزی شدید هستند که احتمالاً کشنده است.

بیماری کرون

بیماری التهابی مزمن روده است. علائم آن معمولا درد شکم ، کاهش وزن و اسهال است. همچنین ممکن است خونریزی مقعدی وجود داشته باشد که منجر به کم خونی شود. برای تمایز کرون از سایر بیماری ها با علائم مشابه ، اشعه ایکس و آزمایش های ویژه لازم است.

پریتونیت

التهاب پوشش داخلی حفره شکم را پریتونیت می گویند. علائم پریتونیت شامل شکم حساس ، درد راجعه هنگام معاینه شکم ، سفتی عضلات شکم ، عدم صدای روده است. غشای صفاقی نسبت به قرار گرفتن در معرض مواد خارجی بسیار حساس است. تماس با خون ، صفرا ، ادرار و عفونت های مختلف باعث ایجاد علائم صفاقی می شود.

خلاصه عملکرد دستگاه گوارش

دستگاه گوارش انسان مواد غذایی را تجزیه می کند تا انرژی لازم برای انجام فعالیت های بدن را تولید کند. روند هضم در ۶ مرحله اصلی انجام می شود که در قسمت فوق شرح داده شد.

غذا توسط کانال غذایی بلعیده می شود و برای پردازش بیشتر به داخل کانال گوارشی رانده می شود. سیستم عصبی خودمختار ، حرکات چرخشی ، انقباض و انبساط عضلات دیواره کانال تغذیه ای حرکت مواد غذایی را کنترل می کند.

روند هضم غذا در روده کوچک انجام  می شود و مواد مغذی در این قسمت جذب می شوند. آب ، الکترولیت ها و ویتامین ها توسط روده بزرگ جذب شده و مدفوع دفع می شود.