گلبول سفید خون چیست؟ – انواع گلبول های سفید کدامند؟

گلبول سفید خون یکی از سلول های موجود در خون است که وظیفه ی محافظت بدن در مقابل عوامل بیماری زا و همچنین سلول های سرطانی را بر عهده دارد.

این سلول ها بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند و سلول های مرده را از بین می برند. بحث گلبول سفید خون در کتاب های علوم پایه هفتم و هشتم آورده شده است. گلبول های سفید فاقد هموگلوبین بوده و و دارای انواع مختلفی هستند که در این مقاله نشریه جهان شیمی فیزیک به بررسی آن ها پرداخته می شود.

گلبول سفید خون چیست؟

با این که فقط یک درصد از سلول های خونی متعلق به گلبول های سفید است، ولی به دلیل نقش محافظتی که آن ها از بدن در مقابل عوامل بیماری زا دارند، وجود این سلول ها را بسیار مهم کرده است. نام دیگر گلبول های سفید لوکوسیت است که بعد از ساخته شدن توسط مغز استخوان، در آن جا و تیموس وظایف خود را مبنی بر تشخیص عوامل خودی و غیرخودی (عامل خارجی مضر) در بدن را یاد می گیرند.

این گلبول ها به عنوان بخشی از سیستم ایمنی بدن محسوب می شوند. به این ترتیب که وقتی ویروس یا باکتری به بدن حمله می کند، این گلبول ها با خروج از رگ های خونی، به بخش مورد نظر حمله کرده و به مبارزه با این عوامل بیماری زا می پردازند. عمر گلبول های سفید ۱ تا ۳ روز است، به همین جهت در مغز استخوان دایم در حال ساخته شدن و ذخیره در بافت های لنفاوی هستند. این گلبول ها بر خلاف گلبول های قرمز دارای هسته می باشند.

خصوصیات گلبول سفید خون

اولین خصوصیت گلبول سفید خون داشتن هسته می باشد. تکثیر RNA و همچنین تولید پروتئین ها با استفاده از ریبوزوم توسط این گلبول ها انجام می شود. تعداد گلبول های سفید در هر میلی متر مکعب از خون انسان برابر ۴۵۰۰ تا ۱۱۰۰۰ است. اما این تعداد با توجه به حالت های مختلف بدن تغییر می کند. به عنوان مثال تعداد آن ها در زمان استراحت کم و در زمان ورزش کردن زیاد می باشد.

نکته :

در بعضی از مواقع تعداد گلبول سفید خون به طور غیرطبیعی کم یا زیاد می شود که به ترتیب به لکوپنی و لکوسیتوز معروف است. علل مختلفی باعث این فرآیندها می شود که پاسخ به تشنج، حاملگی، زایمان، درد و…باعث زیاد شدن و عواملی چون سوء تغذیه، کم خونی مزمن و… نیز می تواند باعث کاهش تعداد آن ها شود.

انواع گلبول های سفید خون

گلبول های سفید به دو دسته آگرانولوسیت ها (بدون دانه) که شامل لنفوسیت ها و مونوسیت ها است و گرانولوسیت ها (دانه دار) که شامل نوتروفیل ها، ائوزینوفیل ها و بازوفیل ها هستند، تقسیم می شوند.

۱-آگرانولوسیت ها

 لنفوسیت ها

این سلول ها دارای هسته ی بزرگ دایره ای یا بیضی بوده و وظیفه آن ها یکی تشخیص دادن عوامل خارجی و بیماری، و دیگری نابود کردن باقی مانده های این عوامل از سلول ها است. دو نوع لنفوسیت وجود دارد نوع B و نوع T. پروتئین های آنتی بادی توسط لنفوسیت های نوع B تولید شده و به عنوان یک واسطه، با اتصال به میکروارگانیسم ها، باعث از بین رفتن آن ها می شوند. اما لنفوسیت های نوع T وظیفه تمیز کردن سلول های حمله شده توسط ویروس و سلول های سرطانی را بر عهده دارند. همچنین در لنفوسیت های نوع T، لنفوسیت هایی وجود دارد که عوامل بیگانه و پاتوژن ها را حذف می کنند و به لنفوسیت های کشنده معروف هستند.

توجه : لنفوسیت های نوع T گاهی به لنفوسیت های نوع B برای تولید آنتی بادی کمک می کنند.

مونوسیت ها

دو نوع مونوسیت وجود دارد که در یک نوع، وقتی عفونت وارد بدن می شود، این مونوسیت ها با خروج از جریان خون و رفتن به محل پاتوژن ها، به ماکروفاژ تبدیل می شود. این سلول ها با محصور کردن و بلع و هضم عوامل بیگانه توسط آنزیم های لیزوزومی، باعث از بین بردن آن ها می شوند و بقایایی که از سلول ها می ماند نیز با ماکروفاژها پاک می شوند. ماکروفاژهایی هستند (دارای آنتی ژن)، که باعث از بین رفتن میکروب ها با عمل فاگوسیتوز می شوند. در نوع دیگر مونوسیت که کلاستوبلاست است برعکس نوع اول بیگانه خوار نیست و سلول های استخوانی محل فعالیت آن هاست.

۲-گرانولوسیت ها

سلول های گرانولوسیت ها بیشتر نقش حفاظتی از بدن در مقابل واکنش های التهابی و آلرژی داشته و پاسخ های ایمنی قوی دارند. همچنین برای مقابله با انگل ها و کرم ها که اندازه ای بزرگ دارند نیز این سلول ها وارد عمل می شوند. این سلول ها با هسته های چند شکلی دارای سه نوع زیر هستند.

نوتروفیل ها

طریقه ی مبارزه ی نوتروفیل ها با عفونت، با عمل فاگوسیتوز و به شکل حاضر شدن در محل مذکور و بلعیدن و نابود کردن آن است. این سلول ها که ۵۰ تا ۸۰ درصد گلبول های سفید را تشکیل می دهند، با باکتری و قارچ مبارزه می کنند.

ائوزینوفیل ها

بعد از حضور نوتروفیل ها در محل عفونت، این ائوزینوفیل ها هستند که به این محل می رسند و بیشتر انگل ها و سلول های سرطانی را مورد حمله قرار می دهند.

بازوفیل ها

در هنگام مواجه با عفونت های خونی، این بازوفیل ها هستند که وارد عمل می شوند. همچنین با داشتن هیستامین و لوکوترین در گرانول های خود می توانند پاسخ های آلرژیک را کنترل کنند.

تعداد گلبول سفید خون

طبیعی بودن تعداد گلبول سفید خون بسیار حائز اهمیت است. گلبول سفید خون در نوزادان تعداد زیادی دارد و با افزایش سن از تعداد آن کم می شود. به طوری که تعداد طبیعی این گلبول ها باید در نوزادان در هر میلی متر مکعب خون، ۹۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰، در کودکان به سن کمتر از دو سال برابر ۶۲۰۰ تا ۱۷۰۰۰ و در بزرگسالان باید بین ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ عدد باشد.

اگر تعداد این گلبول ها در هر سنی از این حد طبیعی کمتر یا بیشتر باشد، نشان دهنده وجود یک بیماری در فرد می باشد. با آزمایشی که به نام آزمایش Complete Blood Count یا CBC خوانده می شود، تعداد این گلبول ها تعیین می شود.

افزایش تعداد گلبول های سفید

بیماری های نقص ایمنی و ناهنجاری های خونی می تواند از عوامل تغییر تعداد گلبول سفید خون باشد. به عنوان مثال عفونت های باکتریایی و اضطراب می تواند تعداد نوتروفیل ها را از حد طبیعی بالاتر ببرد. علت افزایش تعداد لنفوسیت ها، عفونت های ویروسی و سرفه مزمن، علت افزایش تعداد مونوسیت ها، بیماری مالاریا، سل و عفونت های قارچی، علت افزایش تعداد ائوزینوفیل ها، عفونت انگلی، بیماری خود ایمنی و واکنش های آلرژیک می تواند باشد. سرطان، کم کاری تیروئید و آبله هم می تواند تعداد بازوفیل ها در خون را زیاد کند. از عوامل دیگر افزایش تعداد گلبول های سفید می توان به لوسمی مزمن، آلرژی، کشیدن سیگار، آرتریت روماتوئید، بیماری های عفونی ویروسی و باکتریایی، بیماری سیاه سرفه، سوختگی شدید و… را نام برد.

نکته: افزایش تعداد گلبول سفید خون دارای علامت خاصی نیست، اما با علایمی چون تب و لرز و سردرد می توان به کاهش تعداد این گلبول ها شک کرد.

کاهش تعداد گلبول های سفید

به کاهش تعداد گلبول های سفید لوکوپنی نیز می گویند که برخی از بیماری ها با آسیب رساندن به عملکرد مغز استخوان، باعث کاهش تولید این گلبول ها می شوند. از جمله بیماری هایی که باعث این فرآیند می شوند می توان به اختلالات مادرزادی مانند سندروم میلوکاتکسی، بیماری های عفونی مانند سل و HIV، سرطان خون، اختلالات خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید، سوء تغذیه، آسیب های خون و مغز استخوان مانند طحال بیش فعال و کم خونی آپلاستیک و همچنین به عفونت های ویروسی حاد مانند آنفلوآنزا و سرماخوردگی اشاره کرد.

ایا بالا بودن گلبول سفید نشانه سرطان است

لکوسیت های بالا می تواند به طور قابل توجهی بر بدن شما تأثیر بگذارد و درک این اثرات برای حفظ سلامت کلی بسیار مهم است. میانگین تعداد لکوسیت ها در بزرگسالان معمولاً از ۴۵۰۰ تا ۱۱۰۰۰ گلبول سفید در هر میکرولیتر خون متغیر است. هنگامی که تعداد لکوسیت ها از این محدوده بیشتر شود، به عنوان لکوسیت بالا یا لکوسیتوز شناخته می شود. لکوسیت های بالا را می توان به دو نوع لکوسیتوز نسبی و مطلق تقسیم کرد.

لکوسیتوز نسبی زمانی رخ می دهد که نسبت گلبول های سفید در خون به دلیل کاهش تعداد گلبول های قرمز افزایش می یابد. لکوسیتوز مطلق به افزایش واقعی گلبول های سفید بدون توجه به تعداد گلبول های قرمز خون اشاره دارد. هر دو نوع لکوسیتوز می توانند علل و اثرات زمینه ای متفاوتی بر بدن داشته باشند.

گلبول های سفید در انواع مختلفی از جمله نوتروفیل ها، لنفوسیت ها، مونوسیت ها، ائوزینوفیل ها و بازوفیل ها وجود دارند. هر نوع نقش خاصی در پاسخ ایمنی دارد. افزایش این نوع گلبول های سفید می تواند به افزایش سطح لکوسیت کمک کند. سطوح بالای لکوسیت می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله:

عفونت ها: هم عفونت های باکتریایی و هم ویروسی می توانند پاسخ ایمنی را تحریک کنند و منجر به افزایش گلبول های سفید خون شوند.

شرایط التهابی: بیماری هایی مانند آرتریت روماتوئید یا بیماری التهابی روده می توانند به دلیل التهاب مداوم باعث افزایش لکوسیت ها شوند.

اختلالات خود ایمنی: شرایطی مانند لوپوس یا مولتیپل اسکلروزیس می تواند منجر به افزایش لکوسیت ها شود زیرا سیستم ایمنی به سلول ها و بافت های سالم حمله می کند.

داروها: برخی داروها، مانند کورتیکواستروئیدها یا دیورتیک های خاص، می توانند به عنوان یک عارضه جانبی باعث افزایش لکوسیت ها شوند.

سرطان های خون: انواع سرطان ها مانند لوسمی یا لنفوم می تواند منجر به افزایش تولید گلبول های سفید خون شود.