گیاه مورد (Myrtus communis L) گیاهی دارویی با خواص شگفت انگیز

گیاه مورد با نام علمی Myrtus communis L از جمله گیاهان دارویی پرطرفدار است که طبع سرد و خشک دارد. این گیاه به دلیل داشتن ترکیبات آنتی اکسیدان، انواع ویتامین ها به خصوص ویتامین C، تانن، مواد رزینی، انواع قند و روغن های ضروری، از خاصیت ضد عفونی کنندگی، ضد باکتریایی، ضد ویروسی و ضد قارچی قوی برخوردار است.

در طب سنتی از این گیاه برای درمان دیابت، سرماخوردگی، سینوزیت، مشکلات گوارشی، التهاب پوستی، زخم های سطحی، اسهال و … استفاده می شود. از بخش های مورد استفاده گیاه می توان به برگ، میوه و گال (برجستگی های روی ساقه و شاخه) اشاره کرد.

نکته

گیاه مورد با نام های دیگری مانند مورت، آس، آس بستانی، زند، عمار، قنطوس، مرسین، هدس، هدسی، حمبلاس، قمام و هبولاس نیز شناخته می شود.

جالب است بدانیم که

گیاه مورد میان زرتشتیان از تقدس بالایی برخوردار است و در جشن ها و اعیاد از آن به عنوان گیاهی معطر استفاده می کنند. مردم استان فارس بر اساس سنتی دیرینه این گیاه را جمع آوری کرده، در حجله ی عروس و داماد و زیر فرش قرار می دهند تا بوی خوش آن منتشر شود.

نکته

برگ و میوه گیاه مورد سرشار از روغن های ضروری است که به راحتی قابل استخراج است. به همین دلیل، روغن مورد از ارزش اقتصادی بسیار بالایی برخوردار است.

تاکنون در نشریه علمی جهان شیمی فیزیک به خواص دارویی گیاهانی مانند گل ساعتی، عروسک پشت پرده، سیم اوتی، انیسون شیرین، برگ سنا، گارسینیا کامبوجیا، جاشیر، گل ماهور و … پرداخته شده است. در این مقاله به معرفی و بررسی گیاه مورد، فواید و خواص دارویی، کاربرد و عوارض احتمالی آن می پردازیم.

مشخصات ظاهری گیاه مورد را بشناسیم

 

گیاه مورد، به شکل بوته ای‌ همیشه ‌سبز از خانواده موردیان است که ارتفاع آن می تواند به ۵ متر هم برسد. برگ ‌های این درختچه کوچک، ضخیم، نوک تیز، بدون تار و دندانه، چرمی، معطر و به رنگ سبز تیره و براق است. طول این برگ ها  حداکثر ۴ سانتی ‌متر و عرض آن حداکثر ۱ سانتی ‌متر است. هنگام خرد کردن برگ های مورد رایحه‌ ی دلپذیر آن منتشر می شود.

گل‌ های زیبای این گیاه به رنگ سفید و نورانی است که اندازه ‌ای حدود ۲ سانتی متر دارد. این گل ها از اواسط بهار (اردیبهشت) تا اوایل تابستان (تیر) می ‌رویند. میوه گیاه مورد به شکل بیضی و به رنگ سیاه است.

پراکندگی جغرافیایی گیاه مورد چگونه است؟

این گیاه که بومی شرق مدیترانه و جنوب غربی آسیا است در مناطق معتدل تا سردسیر کوهستانی، میان دره ها، اطراف چشمه ها و حاشیه ی رودخانه ها می روید.

در ایران این گیاه در شهر ها و استان های منجیل، هرزویل، خرم‌آباد، گیلانغرب، نواحی بختیاری، کرمان، کازرون، مهارلو، تبریز، سروستان، فسا، لار، بندرعباس، نقاطی از سیستان و بلوچستان، خراسان، فارس، کرمان، خوزستان، یزد، کرمانشاه، کردستان، ایلام و بخش هایی از شمال کشور می روید.

مهم ترین ترکیبات شیمیایی گیاه مورد کدام است؟

بر اساس بررسی های انجام شده، این گیاه سرشار از ترکیباتی مانند آنتی‌اکسیدان‌های مختلف، ترکیبات فلانوئیدی مانند میریستین، کوئرستین، اسید کاتچین، سینئول، میرتنول، پینن، ژرانیول، لینالول، کامفن، آسیل فلوروگلوسینول‌ها، تانن، ویتامین C، اسانس و مواد رزینی، اسیدهای چرب اولئیک، لینولئیک و پالمیتیک،قندهای مختلف و اسیدهای مالیک و سیتریک است.

روش استفاده گیاه مورد به چه صورت است؟

گیاه مورد به شکل های مختلف خوراکی و غیر خوراکی مورد استفاده قرار می گیرد. از فراورده های مختلف این گیاه می توان به دمنوش، اسانس، روغن و … اشاره کرد.

برخی میوه مورد را به صورت خام یا پخته، تازه یا خشک مصرف می کنند. در خاورمیانه مصرف میوه خشک مورد، بسیار رایج است.

گل‌ها و میوه های خشک به دلیل عطر و مزه ویژه ای که دارند در سس‌ها و شربت‌ها مورد استفاده قرار می گیرند. میوه‌ها معمولا به صورت نوشیدنی اسیدی مصرف می‌شوند.

در ایتالیا، غنچه‌های گل را به صورت خوراکی مصرف می کنند. گل‌ها با داشتن طعم شیرین و عطر مطبوع در تهیه ی سالاد مورد استفاده قرار می گیرند. در برخی از کشور‌های جنوب شرقی آسیا از برگ‌های این گیاه به شکل ادویه در آشپزی استفاده می کنند.

از چوب گیاه مورد زغالی فعال با کیفیت عالی به دست می‌آید. چوب مورد بسیار محکم، قابل ارتجاع و دارای بافت ریز است. به همین دلیل، در تهیه صنایع دستی، عصا و مبلمان مورد استفاده قرار می گیرد.

اسانس مورد را می توان به صورت موضعی برای التیام دردهای روماتیسمی مصرف کرد. از این اسانس در محصولات بهداشتی مختلف مانند صابون، شامپو، فرآورده‌های پوستی، پماد، کرم، عطر و ادکلن استفاده می شود. به طور متوسط از ۱۰۰ کیلوگرم برگ مورد، ۱۰ گرم اسانس استخراج می شود.

نکته

اسانس گیاه مورد را می توان به صورت روزانه و به مقدار ۱ تا ۲ قطره مورد استفاده قرار داد. این اسانس نباید به صورت مستقیم و خوراکی مصرف شود.

روش تهیه دمنوش مورد در منزل

برای تهیه این دمنوش، ابتدا برگ های گیاه را به خوبی شستشو داده و خشک می کنیم. سپس ۱ گرم برگ تازه مورد را به یک فنجان آب جوش اضافه کرده و روی شعله ملایم یا گرمای بخاری قرار می دهیم تا دم بکشد. پس از ۳۰ دقیقه محتویات درون فنجان را از صافی عبور می دهیم. در این مرحله دمنوش آماده نوشیدن است.

خواص درمانی گیاه مورد کدام است؟

بخش های مختلف این گیاه از خواص درمانی فراوانی برخوردار است. در طب سنتی و طب سنتی از گیاه مورد برای درمان بیماری های مختلف استفاده می شود. در این قسمت به مهم ترین خواص دارویی و درمانی این گیاه اشاره می کنیم.

مشکلات تنفسی را برطرف می کند

 

روغن یا اسانس گیاه مورد در آرماتراپی یا رایحه درمانی کاربرد فراوانی دارد. بیمارانی که از مشکلاتی مانندسرفه، برونشیت و آسم رنج می برند از اسانس این گیاه برای بهبود شرایط آزاردهنده تنفسی استفاده می کنند. استشمام آن علاوه بر پاک سازی مجاری تنفسی، سوزش بینی یا حنجره موجب آرامش روح و کاهش سرعت تنفس می‌شود.

در درمان ریزش مو موثر است

کمبود پروتئین و مواد مغذی، مصرف دخانیات، ابتلا به برخی از بیماری‌ها، عوامل هورمونی، ارث، استرس و فشار عصبی، عفونت‌ها و مصرف برخی از دارو‌ها از جمله عواملی هستند که در ریزش مو نقش دارند. طب سنتی برای رفع این مشکل توصیه می کند از ترکیب پودر برگ مورد، سدر، حنا و روغن کنجد برای درمان استفاده شود.

مصرف این گیاه به دلیل داشتن خاصیت ضد التهابی و ضد قارچی، جریان خون در پوست سر را افزایش داده و با تقویت ریشه مو، موجب کاهش ریزش مو می شود. علاوه بر این، گیاه مورد در رفع سفیدی مو، درمان خشکی و موخوره بسیار موثر است.

به رفع مشکلات پوستی کمک می کند

همان طور که پیش از این به آن اشاره شد، گیاه مورد و فراورده های آن از خاصیت ضد قارچی، ضد باکتریایی و ضد التهابی قوی برخوردار است. از این رو، با از بین بردن قارچ پوست در درمان اگزما و خارش های پوستی موثر است.

علاوه بر این، خاصیت ضد التهابی گیاه مورد موجب می شود بافت های آسیب دیده ناشی از زخم و سوختگی ترمیم شده و اثری از جای زخم و سوختگی باقی نماند.

در پیشگیری از سرطان مفید است

این گیاه منبعی غنی از انواع ترکیبات آنتی اکسیدان مانند کوئرستین، تانن، میریستین و کاتچین است. ترکیبات آنتی اکسیدانی مانع از فعالیت رادیکال های آزاد می شود.

رادیکال های آزاد ترکیباتی هستند که موجب آسیب بافت های بدن می شود. این آسیب سبب بروز بیماری های مختلف مانند سرطان می شود.

بر اساس گزارشی که در مجله Natural Product Communications Journal به چاپ رسید گیاه مورد دارای ترکیباتی است که در کاهش سلول‌های سرطان پروستات و پستان نقش دارد.

بیماری های قلبی را درمان می کند

این گیاه حاوی فلانوئید‌های مختلفی مانند میریستین است. مطالعات محققان نشان می دهد ترکیب میرستین، سطح کلسترول بد (LDL) را کاهش می‌دهد. تعادل در میزان کلسترول خون در جلوگیری از بسته شدن رگ‌های خونی و شریان‌ها نقش دارد. علاوه ‌بر این، ترکیبات فلانوئیدی در درمان آترواسکلروز یا تصلب شرایین بسیار موثر است.

برای رفع آکنه و تب خال مورد استفاده قرار می گیرد

داروهای شیمیایی فراوانی برای رفع آکنه و تب خال وجود دارد. با این وجود استفاده از محصولات گیاهی به دلیل داشتن عوارض کمتر و قیمت مناسب از اهمیت بیشتری برخوردار است.

همان طور که پیش از این به آن اشاره شد گیاه مورد از خاصیت ضد ویروسی و ضد باکتریایی برخوردار است. به همین دلیل، برای رفع آکنه و تبخال از آن استفاده می شود.

به منظور درمان خانگی آکنه یا تب خال، کافی است کمی پودر برگ خشک شده گیاه مورد را با مقداری آب مخلوط کرده تا خمیری یک دست حاصل شود. سپس خمیر به دست آمده را به صورت ماسک و به مدت ۲۰ دقیقه در محل جوش یا تب خال قرار می دهند.

بررسی های انجام شده نشان می دهد ترکیب پودر برگ مورد به همراه پودر سدر در شفافیت و روشنی پوست صورت نقش بسیار موثری دارد.

سلامت کلیه‌ها را تضمین می کند

از جمله کاربرد‌های اصلی گیاه مورد، می توان به خاصیت ادرارآوری آن اشاره کرد. مصرف این گیاه به تحریک کلیه‌ها برای دفع ادرار و دفع سموم بدن از کلیه‌ ها کمک می ‌کند. گیاه مورد در درمان اختلالات مختلف دستگاه مجاری ادراری مانند عفونت مجاری ادراری، درد، تورم و سنگ کلیه موثر است.

به درمان دیابت کمک می کند

مطالعات محققان نشان می دهد ترکیبات فرار و فلاونول‌ها موجود در گیاه مورد، در کاهش قند خون موثر است. به این ترتیب، مصرف آن در درمان بیماری دیابت بسیار مفید است.

نتایج یک بررسی علمی نشان می دهد دریافت فلاونوئید‌های خاص از غذا‌ خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد. مصرف ۳۰۰ میلی گرم فلاونوید در روز خطر ابتلا به دیابت را ۵ درصد کاهش می دهد.

موجب تقویت سیستم ایمنی بدن می شود

خاصیت ضد عفونی کنندگی، ضد باکتریایی، ضد قارچی و ضد ویروسی این گیاه، در تقویت سیستم ایمنی بدن نقش مهمی دارد. به این ترتیب مصرف آن در کاهش بیماری‌های عفونی، سرماخوردگی و آنفولانزا بسیار موثر است.

در درمان روماتیسم مفصلی نقش دارد

خاصیت ضد التهابی این گیاه موجب می شود التهابات ناشی از بیماری روماتیسم مفصلی به میزان زیادی کاهش یابد. علاوه بر این، خاصیت تسکین دهندگی گیاه مورد درد ناشی از این بیماری را هم کاهش می دهد.

نکته

علاوه بر موارد گفته شده، مصرف گیاه مورد در کاهش بوی بد دهان، بوی تعریق بدن، تسکین کمر درد، درمان اسهال، اسهال خونی و بواسیر، رفع نفخ معده و اختلالات گوارشی نقش دارد.

مصرف گیاه مورد چه عوارضی دارد؟

با وجود خواص فراوانی که مصرف این گیاه به همراه دارد اما افراط در مصرف آن می تواند با بروز عوارض و مشکلات فراوانی همراه باشد. به همین دلیل توصیه می شود مصرف این گیاه و فراورده های آن با نظر و مشورت افراد متخصص در زمینه طب سنتی همراه باشد. در این قسمت به مهم ترین عوارض جانبی مصرف گیاه مورد می پردازیم.

• زیاده روی در مصرف خوراکی اسانس مورد (بیش از ۱۰ گرم) بسیار خطرناک است و سبب بروز علائمی مانند استفراغ، اسهال و مسمومیت می شود. بروز این مشکلات به دلیل وجود سینئول در گیاه است.
• به زنان باردار و شیرده توصیه می شود از مصرف این گیاه و فراورده های آن پرهیز کنند.

سخن پایانی

گیاه مورد از گیاهان دارویی پرطرفدار است که طبع سرد و خشک دارد. این گیاه را می توان منبعی غنی از ترکیبات آنتی اکسیدان، انواع ویتامین ها به خصوص ویتامین C، تانن، مواد رزینی، انواع قند و روغن های ضروری دانست.

برگ، میوه و گال (برجستگی های روی ساقه و شاخه) از بخش های مورد استفاده گیاه است. مصرف این گیاه در طب سنتی و طب اسلامی کاربرد فراوانی دارد.

این گیاه از خاصیت ضد عفونی کنندگی، ضد باکتریایی، ضد ویروسی و ضد قارچی قوی برخوردار است. به همین دلیل، در درمان دیابت، سرماخوردگی، سینوزیت، مشکلات گوارشی، التهاب پوستی، مشکلات قلبی، گوارشی، زخم های سطحی، اسهال و … مفید است.