آبکاری استیل چیست؟ کاربرد و مراحل آن

آبکاری را به عنوان یک روش پوشش دهی سطح می شناسند. در این روش یک فلز را بر روی یک سطح رسانای دیگر پوشش می دهند. صدها سال است که بشر برای حفاظت از سطوح رسانا در برابر عوامل مختلف محیطی از روش آبکاری استفاده می کند. امروز در جهان شیمی فیزیک قصد داریم تا شما را با آبکاری استیل آشنا کنیم. پیش از این در دو مطلب جداگانه نیز در رابطه با مفهوم اصلی آبکاری فلزات و همچنین یکی از روش های آن به نام آبکاری فورتیک صحبت کردیم.

عملیات آبکاری در تکنولوژی مدرن اهمیت بسیار بالایی دارد. پوشش دهی سطوح اشیای تزئینی، مهار خوردگی، بهبود دوام پذیری، افزایش سختی، بهبود پوشیدگی، کاهش اصطکاک، بهبود رنگ پذیری، تغییر میزان هدایت الکتریکی، بهبود بازتابی طیف IR، محافظت در برابر تابش خورشید، وزش باد و سایر عوامل فرساینده مزایای استفاده از روش آبکاری است.

یکی از انواع آبکاری، آبکاری استیل است. در ادامه قصد داریم شما را با این روش آشنا کنیم.

آبکاری استیل چیست؟

استیل نوعی فولاد آلیاژی است. این آلیاژ درصد نیکل و کروم بیشتری نسبت به سایر آلیاژها دارد. میزان درصد این عناصر، نام و نوع استیل را متفاوت می سازد. برای مثال اگر درصد کروم بیشتر از ۱۰.۵ درصد باشد، به آلیاژ حاصل استنلس استیل یا فولاد ضد زنگ می گویند.

فولاد ضد زنگ در برابر فرسایش و خوردگی بسیار مقاوم بوده و در مجاورت رطوبت به هیچ عنوان زنگ نمی زند. با این حال همین زنگ نزدن نیز خود به شرایطی متفاوتی وابسته است؛ برای مثال فولاد ضد زنگ اگر در آب و هوای آلوده یا مجاورت دریا که هوا از رطوبت اشباع شده است قرار گیرد، می تواند تخریب پذیر شود.

استیل در محیط های مختلف نیازی به پوشش ندارد؛ اما گاهی نیاز به یک پوشش بر روی سطوح استیلی حس می شود. از همین رو از روش های آبکاری استیل برای پوشش دهی آن استفاده می کنند.

روش های آبکاری استیل

آبکاری استیل به دو روش انجام می شود. کارگاه های آبکاری با توجه به نیاز و سفارش مشتریان خود، یکی از این دو روش را برای آبکاری استیل انتخاب می کنند که هرکدام ویژگی های منحصر به فرد خود را دارند.

آبکاری الکترولیتی

یکی از رایج ترین روش های آبکاری استیل، آبکاری الکترولیتی نام دارد. در این روش با کمک جریان الکتریکی، لایه ای نازک بر روی سطح استیل قرار می گیرد. در آبکاری الکترولیتی فلز مورد نظر برای آبکاری را باید به الکترود آند مدار الکتریکی وصل کرد. از سوی دیگر لایه زیرین به الکترود کاتد متصل می شود سپس سطح رو و زیرین استیل در محلول مخصوص آبکاری قرار خواهد گرفت.

در آبکاری استیل به روش الکترولیتی، چند عامل مهم و تاثیر گذار وجود دارد؛ از جمله این عوامل می توان به ترکیب شیمیایی محلول، میزان جریان برق و مدت زمان تنظیم آبکاری اشاره کرد.

بعد از اتصال جریان الکتریکی، لایه ای نازک بر روی لایه استیل قرار می گیرد.

آبکاری الکترولس

روش دوم آبکاری استیل، آبکاری الکترولس است. در این نوع آبکاری، فلز مورد نظر به جای اینکه در یک محلول الکترولیتی قرار گیرد، به اصطلاح آبکاری شیمیایی می شود. این روش سبب می شود تا سطح زیرین با نیکل پوشش داده شود. یکی از رایج ترین روش های آبکاری استیل الکترولس، آبکاری نیکل است.

در این روش ابتدا محلولی از نمک، نیکل هیپوفسفیت و چند ماده شیمیایی دیگر تهیه می شود. در مرحله دوم فلز مورد نظر برای آبکاری داخل این محلول قرار داده می شود تا نیکل بدون جریان الکتریکی روی سطح فلز بنشیند.

بد نیست بدانید که نام دیگر آبکاری الکترولس، آبکاری اتوکالیستی است.

آماده سازی فلز

مانند هر آبکاری دیگری، در آبکاری استیل نیز باید قبل از انجام مرحله آبکاری به آماده سازی فلز پرداخت. اولین مرحله پاک کردن هر گونه آلودگی از سطح فلز است؛ چرا که هر گونه آلودگی سبب می شود تا پوشش مورد نظر روی فلز قرار نگیرد. حتی کمترین میزان زنگ زدگی نیز می تواند در قسمت های آبکاری شده لکه های سفید، سیاه، حفره و زبری بر جای بگذارد.

بنابر این برای حاصل شدن نتیجه کار بهتر، لازم است تا مراحل آماده سازی جدی گرفته شوند و در بهترین حالت خود اجرا شوند.  روش های پاکسازی سطح فلز مورد نظر برای آبکاری شامل سمباده کاری، چربی زدایی، پرداخت و خشک کردن است. در ادامه هرکدام را به طور جداگانه توضیح دادیم.

مرحله سمباده کاری

در این مرحله به عنوان اولین مرحله آماده سازی، سطح فلز باید از هر گونه زنگ زدگی و خوردگی پاک شود. از همین رو توسط یک سمباده قطعه فلز مورد نظر را به خوبی سمباده کشی کرده تا سطوح ناهموار از بین برود. در نتیجه باید قطعه مورد نظر برای آبکاری استیل سطحی یکنواخت، صاف و هموار داشته باشد.

مرحله چربی زدایی

در مرحله چربی زدایی باید هرگونه آلودگی از سطح فلز پاک شود. این مرحله توسط مواد مختلف شیمیایی اجرا می شود. از جمله رایج ترین مراحل می توان به مرحله صابونی کردن و مرحله انحلال اشاره کرد.

مرحله پرداخت

سومین مرحله از آماده سازی فلز مورد نظر برای آبکاری استیل، مرحله پرداخت است. در این مرحله شیارها و خراش هایی که بر روی قطعه مورد نظر ایجاد شده است توسط دستگاه های مخصوص از بین می رود تا سطح فلز از هر گونه خوردگی عاری شود.

مرحله خنثی سازی

این مرحله را آخرین مرحله آماده سازی فلز مورد نظر برای آبکاری می دانند. در این مرحله تمامی بقایای مواد اسیدی و قلیایی از روی قطعه حذف خواهد شد و قطعه آبکشی می شود.

این مرحله از ایجاد قشر اکسید در سطح بسیار کم و نازک جلوگیری به عمل خواهد آمد.

فلزات استفاده شده در آبکاری استیل

در آبکاری استیل از فلزات مختلفی برای پوشش دهی استفاده می شود که به شرح زیر معرفی شده اند:

طلا، نقره، روی، مس، پالادیوم و قلع

همچنین در این نوع آبکاری ممکن است از یک یا چند فلز برای پوشش دهی استفاده شود.

انواع آبکاری استیل

آبکاری استیل در چند نوع مختلف در کارگاه های آبکاری انجام می شود. این روش ها به شرح زیر هستند:

آبکاری لوله آهنی

آبکاری لوله آهنی  یا لوله آبکاری سرد، در حضور یک ورق روغنی، فلز مورد نظر با نیکل و کروم آبکاری می شود. این نوع آبکاری برای تولید وسایل آشپزخانه و لوازم دکوری مورد استفاده قرار می گیرد. لوله های آبکاری شده پس از عملیات آبکاری، سطحی صاف و آینه ای خواهند داشت .

آبکاری روی

یکی از پر مصرف ترین فلزهای جهان، فلز روی است. از این فلز در صنعت آبکاری بسیار استفاده می شود. در آبکاری استیل به روش آبکاری روی، عمل گالوانیزه کردن رخ می دهد. توسط اجرای این فرایند که در صنعت خودروسازی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد، یک لایه نازک روی، مانند یک محافظ قوی از فلز در مقابل خوردگی محافظت می کند. این سد محکم، از نفوذ رطوبت به فلز و ایجاد زنگ زدگی محافظت خواهد کرد.

نرده استیل استنلس

امروزه افرادی با تبلیغات دروغین در حوزه تولید نرده استیل استنلس، لوله های آبکاری شده استیل به مشتریان می فروشند. این دلالان به دلیل استفاده از لوله های فولادی ارزان، سود هنگفتی از این جریان به جیب می زنند. اما در ادامه این مطلب با بررسی چند نکته به راحتی می توانید تفاوت میان حفاظ استیل استنلس با حفاظ آبکاری شده را دریابید.

لوله یا سازه استیل آبکاری شده سطح براق دارد اما براقیت یکسان نیست.

اگر براقیت لوله موج دار است یعنی جنس لوله استنلس استیل نیست.

با یک جسم تیز روی لوله یا سازه را بتراشید، اگر آبکاری شده باشد لایه رویی بلند شده و جنس لایه زیرین متفاوت است.

اگر سطح کار یکپارچه بود مطمئن باشید که استنلس استیل است.

کاربرد آبکاری استیل در ساخت بدلیجات

همانطور که در ابتدای این مقاله اشاره کردیم، استیل، فولادی ضد زنگ است. همین ویژگی سبب شده تا برای روکش بدلیجات بسیار مناسب باشد. از آنجایی که بدلیجات با عرق بدن و یا مواد شوینده در تماس هستند، بهتر است از بدلیجات آبکاری شده با استیل استفاده کرد. آبکاری استیل همچنین درخشندگی خاصی به بدلیجات می بخشد.

بدلیجاتی که با استیل آبکاری شده باشند را به اصطلاح رنگ ثابت می گویند. رنگ ثابت بودن یکی از مهم ترین معیار های مشتریان برای خرید بدلیجات به شمار می رود.