گیاه انیسون شیرین چیست؟ خواص دارویی و عوارض مصرف آن

گیاهان دارویی از هزاران سال پیش جایگاه ویژه ای در طب سنتی داشته اند. امروزه این گیاهان علاوه بر کاربرد های گسترده خود در طب سنتی و درمان بیماری ها، در صنایع مختلف مانند صنایع عطرسازی، آشپزی، داروسازی، لوازم آرایشی، لوازم بهداشتی و… نیز استفاده های فراوانی دارند. گیاه انیسون شیرین یکی از گیاهان دارویی است که از گذشته تا کنون در ایران در صنعت پزشکی و آشپزی کاربرد فراوانی داشته است.

این گیاه در بین استان های جنوبی کشور بخصوص مردم استان سیستان و بلوچستان دارای محبوبیت زیادی است. مردم عزیز سیستان از این گیاه به عنوان ادویه طعم دهنده در خمیر نان استفاده می کنند.

در ادامه با نشریه علمی جهان شیمی فیزیک همراه باشید تا با ویژگی ها و کاربرد های گسترده این گیاه بیشتر آشنا شوید.

گیاه انیسون شیرین چیست؟

گیاه انیسون شیرین ( با نام علمی: Pimpinella anisum ) که با نام بادیان رومی نیز شناخته می شود، یکی از قدیمی ترین گونه های گیاهی است که مردم از آن استفاده می کردند. انیسون گیاهی یک ساله و بومی مصر است، اما در ایران، هند، منطقه مدیترانه و اروپا کشت می شود. مصر و اسپانیا بزرگترین تولیدکنندگان این اسانس در جهان هستند. جالب است بدانید که انیسون برای پزشکان هندو شناخته نشده بود و توسط پزشکان مسلمان فارس در هند معرفی شد.

انیسون گیاهی دولپه ای و بسیار معطر از خانواده هویج، کرفس و جعفری است. این گیاه می تواند تا ۳ فوت (۱ متر) رشد کند و دارای گل های سفید و میوه های زرد قهوه ای یا سبز قهوه ای و گلابی شکل بوده که حاوی کمتر از ۲٪ اسانس است.

انیسون طعمی متمایز و شبیه شیرین بیان دارد و اغلب برای افزودن طعم به دسرها و نوشیدنی ها استفاده می شود. همچنین به دلیل خواص قدرتمند تقویت کننده سلامت شناخته شده و به عنوان یک درمان طبیعی برای انواع مختلف بیماری ها عمل می کند.

کاربرد های گیاه انیسون شیرین

میوه ها و اسانس گیاه انیسون شیرین به طور گسترده در صنایع غذایی به عنوان طعم دهنده، آنتی اکسیدان، عامل ضد عفونی کننده و نگهدارنده در بسیاری از محصولات مانند آب نبات، شیرینی، تافی و نوشیدنی استفاده می شود. دانه انیسون و عصاره آن همچنین به عنوان طعم دهنده و ادویه در غذاهای پخته شده و نوشیدنی های مختلف در دوران قدیم و مدرن استفاده می شود.

بسیاری از کشورهای اطراف منطقه مدیترانه، مانند ترکیه، یونان، ایتالیا، اسپانیا و فرانسه، دارای مشروبات الکلی سنتی هستند که با انیسون تولید می شوند. گیاهان معطر مانند بذر انیسون در طب سنتی و طب سنتی و البته در صنعت داروسازی کاربرد سنتی طولانی دارند.

ترکیبات گیاه انیسون شیرین

ترکیبات مهمی که در دانه انیسون یافت می شود شامل استراگول، p-anisaldehyde، الکل انیسون، استوفنون، پینن و لیمونن است، اما مهمترین روغن فرار که طعم شیرین و معطر مشخصی به دانه ها می بخشد ، آنتول است.

دانه های انیسون منبع خوبی برای بسیاری از ویتامین های ضروری کمپلکس B مانند پیریدوکسین، نیاسین، ریبوفلاوین و تیامین هستند. دانه ها همچنین منبع مهم مواد معدنی مانند کلسیم، مس، پتاسیم، آهن، منگنز، منیزیم و روی و حاوی پروتئین، چربی، کربوهیدرات، فیبر هستند.

ویتامین های آنتی اکسیدانی مانند ویتامین C و A نیز در ادویه یافت می شوند. فلاونوئیدهای گزارش شده در این گیاه عبارتند از: کوئرستین-۳-گلوکورونید، روتین، لوتئولین ۷-گلوکوزید، ایزوئورینتین، ایزوویتکسین، آپیژنین ۷-گلوکوزید و گلیکوزید لوتئولین.

خواص گیاه انیسون شیرین

مطالعات اخیر نشان داده است که دانه ها و اسانس انیسون شیرین دارای خواص آنتی اکسیدان، ضد باکتری، ضد قارچ، ضد تشنج، ضد التهاب، ضد درد، محافظ دستگاه گوارش، ضد دیابت و ضد ویروس هستند. سایر فواید مهم دانه های انیسون عبارتند از: محرک، سوزش آور، خلط آور، ضد عفونی کننده، گوارشی، ضد اسپاسم، ضد روماتیسم، ضد عفونی کننده، ضد صرع، ضد هیستروتیک، قلب را با نقش مهمی که در کنترل فشار خون دارد تقویت می کند. عامل آزاد کننده گاز، بسیاری از مشکلات هورمونی در زنان، مشکلات مو و پوست و علائم افسردگی را کاهش دهد.

میوه ی این گیاه دارای خواص ادرارآور، ضد درد، ضد التهاب، دیافورتیک، گالاکتاگوگ و آفردودیزیاک هستند. به گفته رازی، در آسیت مفید است و نفخ و بوروریگمو را برطرف می کند. ابن سینا انیسون را برای برای درمان انسداد کلیه ، مثانه ، کبد و رحم بسیار مفید نامیده است، همچنین بیان کرده است که در درمان تب های مزمن و تورم صورت و پاها نیز مفید است.

در طب سنتی ایران، از میوه های گیاه انیسون شیرین به عنوان داروهای ضد درد، ضد عفونی کننده، ضد میکروبی، گالاکتاگو، آنتی اکسیدان، ضد تشنج، مسکن و شل کننده عضلات و روغن انیسون برای درمان تشنج استفاده می شود.

در اینجا ۷ فایده و کاربرد دانه انیسون شیرین با پشتوانه علم وجود دارد.

گیاه انیسون شیرین سرشار از مواد مغذی

دانه انیسون در معمولا به میزان کم و گرم های پایین استفاده می شود اما در همین میزان مقدار مناسبی از چندین ریز مغذی مهم را در هر وعده غذایی به بدن شما منتقل می کند.

یکی از مهم ترین مواد معدنی موجود در دانه انیسون شیرین آهن است. دانه انیسون سرشار از آهن است که برای تولید سلول های خونی سالم در بدن بسیار مهم و ضروری است.

همچنین حاوی مقدار کمی  ماده معدنی کلیدی به نام منگنز است که به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل می کند و برای متابولیسم بدن ضروری است.

یک قاشق غذاخوری (۷ گرم) دانه انیسون شیرین تقریباً دارای مواد معدنی و غذایی زیر است:

کالری: ۲۳

پروتئین: ۱ گرم

چربی: ۱ گرم

کربوهیدرات: ۳ گرم

فیبر: ۱ گرم

آهن: ۱۳ درصد از مصرف روزانه

منگنز: ۷ درصد از مصرف روزانه

کلسیم: ۴ درصد از مصرف روزانه

منیزیم: ۳ درصد از مصرف روزانه

فسفر: ۳ درصد از مصرف روزانه

پتاسیم: ۳ درصد از مصرف روزانه

مس: ۳ درصد از مصرف روزانه

با این حال، به خاطر داشته باشید که اکثر دستور العمل های مصرفی برای درمان بیماری ها به احتمال زیاد، کمتر از یک قاشق غذاخوری نیاز دارند.

خواص گیاه انیسون شیرین برای کاهش علائم افسردگی

افسردگی یک بیماری شایع و در عین حال ناتوان کننده است که تا ۲۵ از زنان و ۱۲ از مردان را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می دهد. جالب است که برخی تحقیقات نشان داده اند که دانه انیسون ممکن است به درمان افسردگی کمک کند.

یک مطالعه نشان داد که عصاره دانه انیسون شیرین دارای خواص ضد افسردگی قوی در موش ها است و به اندازه داروهای تجویزی رایج برای درمان افسردگی موثر است.

علاوه بر این، در مطالعه دیگری که روی ۱۰۷ نفر انجام شد، مصرف ۳ گرم پودر تخم انیسون سه بار در روز در کاهش علائم افسردگی پس از زایمان نیز موثر بود. به طور مشابه، در یک مطالعه چهار هفته ای روی ۱۲۰ نفر، مصرف کپسول با ۲۰۰ میلی گرم روغن انیسون شیرین سه بار در روز، علائم افسردگی خفیف تا متوسط را در مقایسه با گروه کنترل به میزان قابل توجهی کاهش داد.

تاثیر گیاه انیسون شیرین در جلوگیری از زخم معده

زخم معده، زخمی دردناک است که در دیواره داخلی معده ایجاد می شود و باعث ایجاد علائمی مانند سوء هاضمه، حالت تهوع و احساس سوزش در قفسه سینه می شود.

اگرچه درمان سنتی معمولاً شامل استفاده از داروها برای کاهش تولید اسید معده است، تحقیقات اولیه نشان می دهد که دانه انیسون شیرین می تواند از زخم معده جلوگیری کرده و علائم را کاهش دهد.

به عنوان مثال، یک مطالعه روی حیوانات نشان داد که انیسون ترشح اسید معده را کاهش می دهد و از تشکیل زخم معده جلوگیری می کند و از سلول ها در برابر آسیب محافظت می کند.

تاثیر گیاه انیسون شیرین در جلوگیری از رشد قارچ ها و باکتری ها

مطالعات لوله آزمایش نشان می دهد که دانه انیسون شیرین و ترکیبات آن دارای خواص ضد میکروبی قوی هستند که از عفونت جلوگیری کرده و مانع از رشد قارچ ها و باکتری ها می شود.

یک مطالعه روی لوله آزمایش نشان داد که دانه انیسون و اسانس آنیسون شیرین به ویژه در برابر گونه های خاصی از قارچ ها، از جمله مخمرها و درماتوفیت (نوعی قارچ که می تواند باعث بیماری های پوستی شود) موثر هستند .آنتول، ماده فعال موجود در دانه انیسون، رشد باکتری ها را نیز مهار می کند.

در یک مطالعه انجام شده روی این گیاه ، آنتول رشد گونه خاصی از باکتری ها را که باعث وبا می شوند، مسدود کرد. (وبا بیماری عفونی است که با اسهال شدید و کم آبی بدن مشخص می شود.)

تاثیر گیاه انیسون شیرین بر بهبود یائسگی

یائسگی کاهش طبیعی هورمون های باروری زنان در دوران پیری است که منجر به علائمی مانند گرگرفتگی، خستگی و خشکی پوست می شود. تصور می شود که دانه انیسون از اثرات استروژن در بدن شما تقلید می کند و به طور بالقوه علائم یائسگی را کاهش می دهد.

در یک مطالعه چهار هفته ای، که روی ۷۲ زنی که در دوران یائسگی بودند انجام شد، دارو یا کپسول حاوی ۳۳۰ میلی گرم بذر انیسون شیرین را سه بار در روز مصرف کردند. افرادی که از انیسون استفاده می کردند، ۷۵ درصد از شدت و دفعات گرگرفتگی ها کاسته شد.

انیسون شیرین موثر در جلوگیری از پوکی استخوان

برخی از ترکیبات موجود در دانه انیسون نیز ممکن است به جلوگیری از تحلیل رفتن استخوان کمک کنند کاهش سطح استروژن بدن یکی از عوامل ایجاد پوکی استخوان است، گیاه انیسون شیرین این کمبود را جبران می کند. مطالعات انجام شده نشان داد که آنتول، ماده فعال موجود در انیسون، به جلوگیری از از دست رفتن استخوان و محافظت در برابر پوکی استخوان کمک می کند.

تاثیر گیاه انیسون شیرین در کنترل قند خون

برخی تحقیقات نشان می دهد که آنتول، ماده فعال موجود در دانه انیسون، ممکن است سطح قند خون را در کنترل رژیم غذایی سالم نگه دارد.

آنتول موجود در گیاه انیسون شیرین با تغییر سطح چندین آنزیم کلیدی به کاهش قند خون بالا کمک کرد. آنتول همچنین عملکرد سلول های لوزالمعده تولید کننده انسولین را افزایش داده و آن ها را تحریک به تولید انسولین می کند.

انیسون شیرین می تواند التهاب را کاهش دهد

در بسیاری از موارد، التهاب یک واکنش طبیعی توسط سیستم ایمنی بدن شما برای محافظت در برابر صدمات و عفونت تلقی می شود. با این حال، سطوح بالای التهاب طولانی مدت با بیماری های مزمن مانند بیماری های قلبی، سرطان و دیابت در ارتباط است.

مطالعات انجام شده  نشان می دهد که دانه های انیسون به دلیل مقادیر بالای آنتی اکسیدان هایی که دارند، می توانند به کاهش التهاب بدن کمک کرده و می توانند سلامتی بدن را افزایش داده و از بیماری جلوگیری کند.

عوارض جانبی گیاه انیسون شیرین

اکثر مردم می توانند با خیال راحت انیسون را بدون خطر عوارض جانبی منفی مصرف کنند. اما مصرف بیش از اندازه انیسون هم مانند سایر گیاهان دارویی دارای عوارض جانبی است و ممکن است واکنش آلرژیک ایجاد کند.

علاوه بر این، خواص شبیه سازی استروژن از انیسون می تواند علائم شرایط حساس به هورمون مانند سرطان سینه یا اندومتریوز را بدتر کند. اگر سابقه این بیماری ها را دارید، مصرف آن را در حد متعادل نگه دارید و در صورت نگرانی با پزشک خود مشورت کنید.

روش مصرف انیسون شیرین

گیاه انیسون اگرچه بطور معمول به عنوان دانه های خشک خریداری می شود، اما انیسون به شکل روغن، پودر و عصاره نیز موجود است.

بذر، روغن و عصاره انیسون شیرین می توانند طعم و مزه زیادی را به محصولات شیرینی پزی و آب نبات بیاورند یا عطر صابون ها و کرم های پوست را تقویت کنند.

اکثر دستور العمل ها نیاز به چند قاشق چایخوری (۴-۱۳ گرم یا ۵-۱۵ میلی لیتر) دانه، روغن یا عصاره انیسون آسیاب شده دارند.

نکته: به خاطر داشته باشید که هر فرم حاوی غلظت های متفاوتی از انیسون است ، بنابراین مهم است که بسته به فرم مورد استفاده، دستور العمل خود را تغییر دهید.

به عنوان مثال، اگر یک دستور غذا به ۱ قاشق چایخوری (۵ میلی لیتر) عصاره انیسون نیاز دارد، می توانید ۱/۴ قاشق چایخوری (۱ میلی لیتر) روغن انیسون یا ۲ قاشق چای خوری (۸ گرم) دانه انیسون شیرین آسیاب شده را جایگزین کنید.

برای استفاده دارویی ، دوزهای آنیسون از ۶۰۰ میلی گرم تا ۹ گرم در روز در درمان بیماری هایی مانند افسردگی موثر است.

دوزهای حداکثر ۲۰ گرم در روز پودر بذر انیسون برای بزرگسالان سالم، ایمن تلقی می شود.

 

انیسون شیرین در طب اسلامی

بذر انیسون شیرین یک گیاه قدرتمند است که سرشار از بسیاری از مواد مغذی است و دارای طیف گسترده ای از مزایای سلامتی است و در طب اسلامی نیز با ترکیبات گوناگون کاربرد دارد.

این گیاه دارای خواص ضد قارچی، ضد باکتریایی و ضد التهابی است و ممکن است با زخم معده مبارزه کند، سطح قند خون را کنترل کرده و علائم افسردگی و یائسگی را کاهش دهد.

این گیاه را به رژیم غذایی خود اضافه کنید و از فواید شگفت انگیز آن بهره ببرید.