استخراج و تخلیص لسیتین سویا و تخم مرغ چگونه است؟

لسیتین یکی از مواد غذایی مهم است که به عنوان یک دانه روغنی به حساب می آید. فسفولیپیدی که از روغن سویا جدا می شود با نام لسیتین سویا وارد بازار می شود. به طور کلی لسیتین را ترکیبی متشکل از فسفولیپیدهای مختلف، اسید گلیسرول، فسفاتیدیل کولین، فسفاتیدیل اینوزیتول و … می دانند. زرده تخم مرغ حاوی مقدار زیادی لسیتین است ولی به دلیل به صرفه بودن، آن را از دانه های روغنی چون سویا استخراج می کنند. خرید و فروش لسیتین در بازار به صورت پودری و یا مایع بوده و در گریدهای مختلف غذایی و دارویی از کشورهای مختلفی چون هند و آلمان توسط واردکنندگان به بازار ایران راه پیدا می کنند. این مقاله نشریه جهان شیمی فیزیک ما را با استخراج و تخلیص لسیتین سویا و تخم مرغ و ویژگی های آن آشنا می کند.

لسیتین چیست؟

لسیتین ماده ای چرب و به رنگ زرد قهوه ای است که به حالت فیزیکی مایع است. چون لسیتین ماده ای آمفی فیلیک است می تواند آب و چربی را جذب کند. در اصطلاح عمومی یونانی به زرده تخم مرغ، لسیتین گفته می شود. چون لسیتین به مقدار زیاد در زرده تخم مرغ وجود داشته و همچنین اولین بار نیز این ماده را از تخم مرغ استخراج کردند. همان طور که گفته شدن برای کم کردن هزینه ها، لسیتین را از دانه های گیاهی استخراج می کنند. یکی از این دانه ها، سویا است.

لسیتین سویا که استخراج شده از روغن سویاست به عنوان ماده ای تقویت کننده و امولسیفایر است. بیشترین کاربرد این ماده برای تثبیت مواد تشکیل دهنده خوراکی ها است. اگر لسیتین را به غذاهای مختلف اضافه کنند، ماده مغذی کولین به راحتی جذب می شود.

منبع، استخراج و تخلیص لسیتین سویا و تخم مرغ

به طرو کلی لسیتین را می توان از منابع غذایی چون سویا، شیر، کلزا، پنبه دانه، تخم مرغ، آفتاب گردان و … استخراج کرد. علاوه بر این مواد غذایی، لسیتین در بیشتر پستانداران در فسفولیپید غشایی یافت می شود. با این که لسیتین در آب حلالیت کمی دارد ولی همان طور که گفته شد به عنوان یک امولسیفایر خوب عمل می کند. استخراج لسیتین می تواند با روش شیمیایی و یا به طرق مکانیکی با کمک حلال هایی چون هگزان، اتانول، اتر نفت، بنزن و یا استون، صورت گیرد.

با این که لسیتین دانه های گیاهی در فرایند تولید روغن از این دانه ها، جزء مواد زیان بار هستند، ولی می تواند در صنعت کاربردهای زیادی داشته باشد. این که از چه نوع حلالی در فرایند استخراج لسیتین از سویا استفاده می شود، خیلی مهم است. استخراج و جدا کردن لسیتین به کمک حلال انجام می شود. در بین تمام حلال هایی که برای فرایند استخراج لسیتین گفته شد، هگزان به دلیل قیمت پایین، دارای کاربرد زیادتری است. با این که این حلال برای استخراج فسفولیپیدها به علت خاصیت قطبی این مواد، مناسب نیست. بهترین حلال برای این استخراج، مخلوط کلروفرم و متانول است. اما چون هزینه بالایی دارد، از همان حلال هگزان با پلاریته کمتر استفاده می شود.

مزایا و فواید کاربرد لسیتین سویا

یکی از فواید مصرف لسیتین سویا، کاهش بیماری های قلبی و عروقی به جهت کاهش میزان کلسترول خون است. همچنین این ماده می تواند تولید سنگ صفرا را کاهش دهد. لسیتین در تشکیل ساختار مغز و سیستم عصبی جنین مفید بوده و مصرف آن در دوران بارداری توصیه می شود. یکی از فواید این ماده تقویت حافظه و جلوگیری از آلزایمر است. لسیتین بافت مخاطی روده را با خاصیت امولسیفایری خود بهتر کرده و به هضم غذا کمک می کند. از فواید دیگر لسیتین، کمک به شادابی و طراوت پوست است.

خرید و فروش لسیتین

لسیتین توسط شرکت های مختلف در کشور ما در بازار عرضه می شود. در تعیین قیمت خرید و فروش لسیتین، عوامل مختلفی چون درصد خلوص، نوسانات قیمت ارز، حجم محصول و همچنین نوع برند شرکت تولید کننده موثر است. ولی باید توجه کرد که کیفیت محصول ارائه شده توسط شرکت های مختلف یکی نبوده و تجربه و سابقه این شرکت ها نیز متفاوت است.

کاربرد لسیتین در صنعت داروسازی

در تولید امولسیون و کپسول و تولید انفوزیونهایی که بر اساس و پایه چربی بوده و تزریق به شکل وریدی دارند، نیز لسیتین به کار برده می شود.

کاربرد لسیتین در صنایع غذایی

لسیتین را در مواد غذایی برای کم کردن میزان ویسکوزیته مواد نیمه مایع به کار می برند. لسیتین با داشتن خاصیت امولسیفایری، وقتی به شیر اضافه می شود، میزان کشش سطحی چربی را کاهش می دهد. در نتیجه باعث حلالیت موادی مانند شکلات، شکر و … شده و پودرهای مختلف را در مایعات حل می کند. در خوراک دام و طیور و همچنین برای رشد بهتر آبزیان از لسیتین استفاده می کنند.

فروش لسیتین برای کاربرد در صنعت

از لسیتین در صنعت برای موارد مختلفی استفاده می شود. به عنوان مثال با کاربرد آن در رنگ، لایه محافظی روی سطح رنگ ایجاد شده و خاصیت ضد زنگی ایجاد می کند. لسیتین در ترکیب رنگ، ساختار یکنواختی ایجاد کرده و مانع ته نشین شدن رنگدانه ها می شود.