کیسه تنان چیست؟ – انواع آن ها کدامند؟

کیسه تنان از جانوران بی مهره بوده و دارای بدنی کیسه مانند هستند. اسکلت داخلی در این جانداران وجود نداشته ولی اسکلت خارجی از جنس کیتین، آهک و یا سیلیس در ساختمان بدنی آن ها وجود دارد. مرجان ها، عروس و شقایق های دریایی و هیدریدها دسته های تشکیل دهنده کیسه تنان هستند. در کتب علوم پایه چهارم و پایه نهم درباره ی کیسه تنان و مرجان ها توضیح داده شده است. مرجان ها دسته ی اصلی این بی مهرگان هستند که این مقاله نشریه جهان شیمی فیزیک علاوه بر معرفی کیسه تنان و بیان توضیحاتی درباره ی نحوه ی زندگی آن ها، توضیح مختصری راجع به مرجان ها نیز داده است.

فهرست مطالب :

۱- کیسه تنان چیست؟

۲- مراحل زندگی کیسه تنان

۳- چگونگی تغذیه در کیسه تنان

۴- تولید مثل

۵- انواع کیسه تنان

۱-۵- مرجان ها

۱-۱-۵- ساختار مرجان ها

۲-۱-۵- عواملی که باعث از بین رفتن مرجان ها می شود

۲-۵- عروس دریایی

۳-۵- شقایق دریایی

۴-۵- هیدرها

۱- کیسه تنان چیست؟

در دسته ی بی مهرگان، گروه کیسه تنان قرار دارند. کیسه تنان بدنی کیسه ای مانند و دارای تقارن دوجانبی دارند با مجرایی که به عنوان دهان و مخرج آن محسوب می شود، با بیرون مرتبط می شوند. این جانداران که دریازی می باشند برای حرکت و تغذیه دارای بازوهایی در اطراف دهان خود هستند. همچنین وجود گزنده هایی روی بازوهای آن ها وظیفه ی دفاع از این جاندار را بر عهده دارد. عمل دفاعی با استفاده از زهری که باعث بی حس کردن طعمه می شود، انجام می شود. طعمه ها به عنوان غذا توسط کیسه تنان استفاده می شوند. محل زندگی این جانداران علاوه بر دریاها، آب های شیرین نیز می تواند باشد.

مرجان ها، شقایق دریایی و عروس دریایی نمونه هایی از کیسه تنان هستند که دارای طول عمرهای متفاوتی هستند. عروس دریایی ۴ ماه زنده است اما شقایق های دریایی تا صدها سال می توانند زندگی کنند.

۲- مراحل زندگی کیسه تنان :

دو مرحله به نام های مدوز و پولیپ در زندگی هر کیسه تنی وجود دارد. در مرحله ی مدوز یک کیسه تن تاژک داشته و می تواند حرکت کند. در مرحله ی پولیپ به دوره ی بالغ شده و رسیده آن ها گفته می شود. در مرحله ی پولیپ این جانداران به شکل ثابت شده در صخره های مرجانی هستند. مرجان دارای زندگی پولیپی و عروس های دریایی دارای زندگی مدوزی هستند.

۳- چگونگی تغذیه در کیسه تنان :

کیسه ی گوارشی در انواع جانداران کیسه تن می تواند آب و مواد غذایی را به بدن آن ها وارد کرده و مواد زاید را خارج کند. دو مرحله برای گوارش مواد غذایی در آن ها وجود دارد. مرحله برون سلولی و درون سلولی. مرحله برون سلولی توسط آنزیم های گوارشی انجام می شود که از سلول هایی در لایه درونی دیواره ی بدن جاندار کیسه تن ترشح می شوند. گوارش برون سلولی توسط این آنزیم ها روی مواد غذایی انجام می شود. سپس با تبدیل غذا به قطعه های کوچک، گوارش درون سلولی بعد از داخل شدن به بدن، روی آن ها انجام می شود.

همان طور که گفته شد شکار طعمه (مانند نوزاد حشرات) توسط ماده ی سمی که از گزنده های روی بازوها ترشح می شود، انجام می شود.

۴- تولید مثل :

نوع زندگی در کیسه تنان تعیین کننده ی نحوه ی تولید مثل آن ها می باشد. مرجان ها که دارای زندگی پولیپی هستند به شکل غیرجنسی و عروس های دریای با زندگی مدوز به طور جنسی تولید مثل می کنند. نحوه ی زندگی در آن ها به شکل کلونی و یا دور از کلونی است.

۵- انواع کیسه تنان :

۹۵۰۰ گونه کیسه تن شناسایی شده است. چهار دسته در کیسه تنان وجود دارد، مرجان ها، عروس دریایی، شقایق دریایی و هیدرها، که مرجان ها بزرگترین دسته آن ها هستند.

۱-۵- مرجان ها :

متنوع ترین شکل های زندگی در ساختارهای زنده در مرجان های دریایی دیده می شود. مرجان های به مانند صخره های بی جان هستند اما در واقع موجودات زنده ای هستند که از قضا تنوع بسیار بالایی دارند. طوری که همچنین گوناگونی را در اکوسیستم های کمی می توان دید. زندگی در مرجان ها که به شکل استوانه ای هستند، کلونی و جمعی می باشد. سر مرجان ها بالای قسمت استوانه ای و صفحه پایی در آن ها که از جنس آهک است، در پایین این استوانه قرار دارد. این مواد آهکی باعث ثابت شدن مرجان ها روی تخته سنگ ها هستند.

پایداری زندگی در بسیاری از اقیانوس ها به ویژه نقاط گرمسیری به دلیل وجود همین مرجان هاست. آبسنگ های مرجانی در بیشتر از ۸۰ درصد از کشورهای در حال پیشرفت، نقش مهمی در تهیه مواد غذایی و درآمدهای اقتصادی آن ها دارد. دمای مناسب برای زندگی های آن ها در آب های ۲۰ درجه سانتی گراد و یا بیشتر است.

۱-۱-۵- ساختار مرجان ها :

مرجان ها را نه به عنوان گیاه و نه به عنوان جانور تصور می کنند. این موجودات ماینرال نام داشته و زوکسانتیلا مواد سازنده ی آن ها است. بخش هایی به نام پلیپس ها که محتوی مایع ژله ای هستند، در ساختار مرجان ها وجود دارد. تنتیکلز نیز اجزای تشکیل دهنده ی دهان مرجان ها و وسیله ی شکار پلانکتون ها توسط آن ها است. مرجان ها دارای دو نوع سخت و نرم بوده و به دو شکل حرکت لاروها و تقسیم سلولی، تولید مثل می کنند. در این جانداران سیستم دفاعی وجود داشته و جزیره های کوچک دریایی از وجود آن ها شکل می گیرد.

رشد و بزرگ شدن مرجان ها تا زمان دسترسی به مواد غذایی انجام می شود و وقتی مواد غذایی نداشته باشند با توقف رشد خود، امکان رشد را به گونه های دیگر می دهند.

۲-۱-۵- عواملی که باعث از بین رفتن مرجان ها می شود :

وقتی شرایط محیطی که مرجان ها در آن زندگی می کند تغییر کند می تواند بر زندگی این موجودات تاثیر بگذارد. این شرایط می تواند شوری آب، میزان اکسیژن محلول در آب، شفافیت آب و یا درجه حرارت آن باشد. برخی از کارهایی که می تواند به از بین بردن این موجودات بیانجامد عبارتند از :

٭ آلودگی دریاها با ریختن فاضلاب ها، آشغال ها و مواد نفتی

٭ لایروبی کردن دریاها و ساختن بناها در ساحل آن ها

٭ پارگی لایه اوزون و بالا رفتن دمای زمین

٭ ماهیگیری و به کار گرفتن روش های ناصحیح صید

نکته :

برای این که از آسیب رساندن به مرجان ها جلوگیری شود می توان از ماهیگیری در این مناطق و لنگر انداختن در محل زندگی آن ها اجتناب کرد. همچنین با قایقرانی نکردن در مکان زندگی مرجان ها تا حدودی از آسیب رساندن به آن ها جلوگیری کرد.

۲-۵- عروس دریایی :

گروهی از بی مهرگان که در دسته کیسه تنان هستند به نام عروس دریایی است. این جانداران رنگ سفیدی دارند و در اقیانوس ها و یا آب های شیرین زندگی می کنند. گونه های سفید و روشن نیش ندارند. قطر عروس دریایی بین ۱۰ تا ۲۰ سانتی متر و محل زندگی آن ها در قسمت هایی با عمق متوسط از دریاست. در تولید مثل این جانداران دو مرحله تولید مثل جنسی و غیرجنسی وجود دارد.

ساختار عروس دریایی :

عروس های دریایی بدن چتری شفاف و ژلاتینی دارند و دهان در آن ها به شکل چهارگوش است. بعد از دهان، حلق لوله ای با سطح مقطع چهارگوش و انتهای متصل به معده وجود دارد. معده چهارقسمتی در عروس های دریایی مواد غذایی را با با لوله های گوارشی به بخش های مختلف بدن هدایت می کنند. ساختارهای حسی در این جانداران به تعداد ۸ عدد و به شکل برآمدگی در لبه ی چتر آن ها قرار دارد. یکی از دو شبکه عصبی موجود در بدن این جانداران تمام قسمت های سطحی و زیری چتر آن ها را عصب دار کرده است. با این اعصاب انتقال جریانات عصبی انجام می شود و به کنترل حرکات موضعی این جاندار کمک می کند. شبکه عصبی دوم در قسمت زیر چتر بوده و انقباضاتی که عروس های دریایی هنگام شنا کردن دارند را سبب می شود.

۳-۵- شقایق دریایی :

دسته ای دیگر از کیسه تنان به نام شقایق های دریایی هستند. شکل آن ها کیسه ای و بدن لوله ای دارند که با پای لوله ای خود به کف دریا می چسبند. گزنده های موجود در بازوهای این دسته بی مهرگان سمی و وسیله ی شکار آن هاست. تنها دلقک ماهی ها هستند که از این سم در امان بوده و در واقع دارای زندگی همزیستی به نام سفرگی با عروس های دریایی هستند. در این روش همزیستی، هیچ کدام از طرفین از وجود هم نه بهره می برند و نه زیان می بینند.

۴-۵- هیدرها :

هیدرها دسته ای از کیسه تنان آبزی هستند که شکارچی در محیط های آبی تلقی می شوند. در این جانداران سر و مغز وجود نداشته اما دارای کیسه گوارشی یک طرفه هستند. نماتوسیست ها، بازوهای زهری در ساختار بدنی هیدرها هستند که برای شکار طعمه استفاده می شوند. بدین ترتیب که با پرتاب کردن بازوها به سمت شکار و فلج کردن آن، شکار را به سمت خود و درون کیسه گوارشی خود می کشند. بعد از هضم غذا، مواد باقیمانده و هضم نشده ی آن را از دهان خارج می کنند. تولید مثل هیدرها هم به طریق غیرجنسی (جوانه زدن) و هم به طریق جنسی انجام می شود.