کاربرد سرم دکستروز ۵ درصد چیست؟
استفاده از انواع قندها از دیرباز توسط انسان استفاده می شد. درواقع کاربرد قندها برای مصارف گوناگون صورت می پذیرد. دکستروز نام قندی است که می تواند مصارف دارویی داشته باشد. دکستروز نوعی قند ساده یا همان گلوکز است. زمانی از واژه دکستروز استفاده می شود که این ماده از ذرت به دست آمده باشد. دکستروز ۵ درصد به شکل محلول در آب می تواند به صورت وریدی تزریق شود. کاربرد سرم دکستروز ۵ درصد جهت رفع کمبود قند خون، شوک انسولین و کم آبی صورت می‌پذیرد. از فواید دکستروز ۵ درصد این است که منبعی از کالری است. قیمت دکستروز ۵ درصد می‌تواند به عوامل مختلفی از جمله شرکت تولید کننده و وارداتی بودن و حجم محصول وابسته باشد. برای خرید دکستروز ۵ درصد می توان به صورت حضوری و آنلاین اقدام نمود. امروزه فروش دکستروز ۵ درصد به آسانی در دسترس قرار دارد.
نشریه علمی جهان شیمی فیزیک قبلا به بررسی دکستروز و فواید و خواص آن پرداخته است. در ادامه می خواهیم به بررسی کاربرد دکستروز ۵ درصد بپردازیم. همراه ما باشید.
درباره خواص دکستروز ۵ درصد
دکستروز قندی ساده است که برای شیرین کردن غذاهای بسته بندی و فرآوری شده بکار می رود. دكستروز و قند سفره هر دو برای بدن انرژی لازم را تامین می كنند. اما تأثیر این دو ماده بر سطح قند خون متفاوت خواهد بود. دکستروز قندی محلول در آب بوده و بنابراین سریع حل می شود. بنابراین می توان از دکسترروز ۵ درصد برای بالا بردن قند خون استفاده نمود. درواقع کاربرد دکستروز ۵ درصد به دلیل جذب فوری آن است. در مقابل جهت تجزیه ساکارز یا قند سفره به آنزیم های گوارشی نیاز است و این قندها فوری جذب نمی شوند.
تفاوت دکستروز ۵ درصد با گلوکز
جالب است بدانید که نه تنها این دو قند از لحاظ شیمیایی هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند بلکه یکسان هم هستند. اصطلاح دکستروز وقتی به کار می رود که گلوکز از ذرت تولید شده باشد. بنابراین از نظر بیوشیمیایی این قند شبیه گلوکز بوده و از آن برای بالا بردن قند خون در افراد دچار افت قند در پزشکی کاربرد دارد.
چگونگی عملکرد دکستروز ۵ درصد
سرم دکستروز ۵ درصد ترکیبی متشکل از دکستروز و آب خاص است. این سرم را می توان به صورت داخل وریدی تزریق نمود. دکستروز ۵ درصد حاوی ۵ گرم از فرم dextrorotatory گلوکز حل شده در ۱۰۰ میلی لیتر آب خالص است. چون دکستروز در آب حل می شود به آن محلول آبی یا سرم گفته می شود.
حرکت آب در خارج از سلول در تعادل با جابجایی آب به داخل سلول است. بنابراین کاربرد سرم دکستروز ۵ درصد به عنوان یک محلول ایزوتونیک پس از تجویز، به بیمار کمک خواهد نمود. در مرحله بعد، این سرم به عنوان یک محلول هیپوتونیک عمل خواهد نمود. بهتر است بدانید که در محلول هیپوتونیک، غلظت مولار محلول کمتر از محلول دیگر یا کمتر از یک سلول خواهد بود.
توجه شود که دکستروز ۵ درصد پیروژنیک نیست و موجب گرمای بیش از حد در بدن نخواهد شد.
مصرف سرم دکستروز ۵ درصد در کرونا
بیماری ناشی ازویروس کرونا می تواند سطح فشار خون افراد دیابتی را بسیار افزایش دهد. فشار خون بالا در دیابتی های مبتلا به کرونا باعث کم آبی در بدن خواهد شد.
در مبتلایان به ویروس کرونا از فواید و خواص سرم دکستروز ۵ در صد برای تغذیه و جلوگیری از کم آبی این بیماران استفاده می شود. این سرم حاوی ماده مغذی قندی و پرانرژی با جذب فوری بوده و علاوه بر آن آب فراوانی به بدن می رساند.
با شیوع و گسترش پاندمی کرونا در جهان تقاضا برای سرم دکستروز ۵ در صد افزایش یافته است. این سرم هم برای تزریق داروهایی مانند رمدسویر لازم است و هم برای تامین کربوهیدرات مورد نیاز بیمار امری ضروری بشمار می آید. در کشور ما ایران نیز با شیوع این بیماری تقاضا و مصرف دکستروز ۵ در صد افزایش یافته است. برای خرید دکستروز ۵ درصد می توان به داروخانه های سراسر کشور مراجعه نمود.
کاربرد دکستروز ۵ در صد
از کاربرد دکستروز ۵ درصد می توان به حمایت تغذیه ای آن برای بیمارانی اشاره کرد که به دلیل بیماری، آسیب یا دیگر شرایط طبیعی توانایی غذا خوردن ندارند.
این ماده اغلب می تواند به عنوان رقیق کننده برای تهیه داروهای تزریقی در کیسه IV به کار رود. توجه شود که با رقیق کننده می توان مقدار کمی از دارو را رقیق نمود. رقیق کننده کمک می کند تا انتقال خون به داخل جریان رخ دهد.
پرستاران به کمک این سرم دارو را به آرامی و با خیال راحت به بدن بیماران تزریق می کنند. مانند آنچه در مورد کرونا و داروی رمدسیویر توضیح داده شد.
دکستروز ۵٪ در آب حجم کل مایعات را افزایش می دهد.
این سرم در اهداف احیا کننده و دفع کننده نیز مفید است
لازم به ذکر است افرادی که به دگزامتازون حساسیت دارند، از این دارو نباید استفاده کنند.
مبتلایان به دیابت، مشکلات تنفسی، عدم تعادل الکترولیت، بیماری های کلیه یا کبد، انواع آلرژی چه غذایی و چه دارویی قبل از مصرف و کاربرد دکستروز ۵ درصد باید پزشک را مطلع سازند.
اشخاصی که به صورت منظم انتقال خون انجام می دهند نیز باید به پزشک خود در مصرف این سرم مشورت کنند.
سرم دکستروز ۵٪ را با هر دارویی نمی توان مخلوط نمود. درواقع نحوه مصرف باید زیر نظر پزشک باشد. اگر از تزریق در خانه انجام می شود، باید توسط یک فرد آشنا با تزریقات و طبق دستور پزشک صورت بگیرد.
کاربرد در کودکان
به دلیل افزایش خطر ابتلا به هایپرگلیسمی (هیپوگلیسمی) در دوز و میزان تزریق دکستروز داخل وریدی در کودکان بیمار و به خصوص نوزادان کم وزن احتیاط ویژه ای شود.
اما در روزهای نخست پس از تولد نوزاد، تا زمانی که شیر مادر به جریان افتد، در صورت نیاز، سرم دکستروز ۵ درصد برای نوزادان تجویز می‌شود. این سرم وابستگی به شیشه را در نوزادان ایجاد نخواهد کرد.
کاربرد و فواید دکستروز ۵ درصد در دوران بارداری
مصرف این دارو در بارداری باید توسط پزشک تعیین گردد. مشخص نیست که دکستروز در آب به شیر مادر راه می یابد یا خیر. آسیب های احتمالی این دارو به جنین مشخص نیست. درصورتی که پزشک تشخیص دهد فواید دارو بیش از آسیب آن است، دارو تجویز و مصرف می گردد.
شباهت و تفاوت دکستروز ۵ درصد و آب دکستروز
هر دو به عنوان سرم های قندی شناخته می شوند. هر دوی این سرم ها به داخل رگ ها منتقل می شوند. آن ها راه حل های قند داخل وریدی نیز نامیده می شوند. این سرم های قندی وریدی به جایگزینی مایعات بدن کمک کرده و منبع کربوهیدرات بدن خواهند بود.
هر دو محلول غیرپروژنیک بوده و از دکستروز تشکیل یافته اند.
تفاوت عمده: تفاوت این دو سرم در وجود یا عدم وجود سدیم کلرید خواهد بود.
انواع سرم دکستروز
سرم دکستروز محلول در آب
- دکستروز ۵ در صد سرمی ا لیتری
- سرم دکستروز ۵ در صد ۰.۵ لیتری
- دکستروز سرمی ۱۰درصد ۱ لیتری
- سرم دکستروز ۱۰ درصد ۰.۵ لیتری
- و…
دکستروز در حالت محلول در آب درواقع محلولی کریستالوئیدی را می سازد. از خواص دکستروز ۵ درصد موجود در آب برای درمان بیماران دیابتی که به دلایل مختلف قادر به تغذیه با دهان نیستند، مورد استفاده قرار می گیرد. این سرم ها کالری به همراه دارند. اما مقدار کالری آن ها برای جایگزینی کالری روزانه مورد نیاز فرد بیمار به هیچ وجه کافی نیست. در واقع کاربرد دکستروز ۵ درصد نباید به طور طولانی مدت به عنوان غذا استفاده شود.
این سرم می تواند باعث تجمع بالای مایعات در بدن برخی بیماران شود. بنابراین در بیماران مبتلا به مشکلات قلبی، بیماران دچار نارسایی کلیوی و مبتلایان به افزایش فشار داخل جمجمه باید از مصرف سرم دکستروز ۵ درصد اجتناب شود.
دکستروز در سالین
این سرم محلولی استریل و غیر تب زا بوده و ابتدا محلولی ایزوتونیک است. اما زمانی که دکستروز جذب شود هیپرتونیک خواهد شد. دکستروز در سالین مایع تخصصی بوده و در موارد بسیار خاص مورد مصرف دارد. از این سرم می توان در درمان موقت نارسایی گردش خون استفاده نمود. همچنین از این سرم می توان جهت درمان نمودن بیماری کم آبی هیپوتونیک بحران آدیسون استفاده نمود. سرم دکستروز در سالین نباید به بیماران دارای مشکلات کلیوی یا قلبی تجویز گردد. چراکه مشکلات موجود را بدتر خواهد نمود.
دکستروز در رینگر لاکتات
این نوع سرم به عنوان جایگزینی برای مایعات و الکترولیت ها به کار می رود. این سرم نیز تا زمانی که دکستروز جذب نشود مانند سایر انواع دکستروز، ایزوتونیک خواهد بود. البته پس از متابولیزه شدن دکستروز هیپوتونیک خواهد شد.
این سرم می تواند به عنوان یک عامل قلیایی استفاده شود. اما مصرف و کاربرد آن برای بیماران مبتلا به مشکلات کلیوی توصیه نمی گردد. استفاده از این نوع سرم در بیماران مبتلا به نارسایی کبدی نیز منع مصرف دارد. بیماران کبدی قادر به متابولیزه کردن لاکتات موجود در این سرم نیستند.
عوارض سرم دکستروز ۵ در صد
- عوارض قلبی و عروقی: فلبیت (التهاب وریدی) موضعی، التهابات وریدی، ترومبوز وریدی
- آسیب ها و عوارض جانبی سیستم اعصاب مرکزی شامل گیجی و کاهش هوشیاری است.
- آسیب های محتمل بر غدد درون ریز و متابولیسم شامل کم آبی، گلوکز در ادرار، افزایش یافتن قند خون، بروز سندرم هایپراسمولار، افزایش حجم درون عروقی و کاهش پتاسیم خون خواهد بود.
- عوارض جانبی موضعی شامل درد موضعی است.
- آسیب ها و عوارض تنفسی می توان به ادم ریوی اشاره نمود.
- ایجاد تب و عفونت در محل تزریق
- لخته شدن خون یا ایجاد التهاب در اطراف محل تزریق
- نشت مایع سرمی به بافت های اطراف
عوارض جانبی خطرناک مصرف دکستروز ۵ درصد سرمی
- گیجی
- اضطراب
- کاهش هوشیاری
- نامنظم شدن ضربان قلب
- تشنگی شدید
- افزایش یافتن ادرار
- ضعف عضلانی
- احساس لنگی
- بی حسی
- احساس سوزن سوزن شدن در دست، پا و اطراف دهان
- ایجاد درد شدید در معده
- اسهال یا استفراغ
- مدفوع سیاه
- مدفوع خونی
نحوه مصرف دکستروز ۵ درصد سرمی
قبل از مصرف وضعيت بيمار باید از نظر تعادل مايع و غلظت الكتروليت ها و تعادل اسيد و باز بررسی گردد.
محلول دكستروز ۵ درصد بايد به گونه ای تزريق شود كه دارو به بافت های مجاور نشت نكند.
محلول های غليظ از دكستروز به هیچ وجه نبايد به صورت عضلانی يا زيرجلدی تزريق شوند.
قیمت دکستروز ۵ درصد
دکستروز ۵ در صد از سرم های تزریقی است که قیمت بالایی ندارد. البته در کشور ما ایران به دنبال شیوع گسترده ویروس کرونا قیمت دکستروز ۵ درصد به شکل تعجب آوری افزایش یافت. قیمت این ماده به عوامل مختلفی وابسته است. تولید داخل یا خارجی بودن سرم تاثیر زیادی بر قیمت آن دارد. همچنین شرکت تولید کننده و شهرت دارویی آن می تواند بر قیمت دارو موثر باشد. عامل موثر دیگر بر قیمت دارو درواقع مقدار آن است. قیمت این دارو در حجم های بیشتر به نسبت گران تر خواهد بود.
خرید و فروش دکستروز ۵ درصد
خرید و فروش دکستروز ۵ درصد با شیوع پاندمی کرونا در جهان افزایش یافته است. فروش این سرم در کشور ما ایران نیز که یکی از کشورهای با درگیری زیاد کرونا بوده، افزایش یافته است. برای خرید دکستروز ۵ درصد می توان به داروخانه های سراسر کشور مراجعه نمایید. توجه شود که فروش دکستروز از طریق بازار سیاه دارو نیز صورت می گیرد. البته توصیه می شود این دارو را تنها از مراکز معتبر تهیه نمایید تا دچار عوارض داروهای تقلبی نگردید. امروزه فروش دکستروز ۵ درصد و دارو های دیگر به صورت آنلاین نیز امکان پذیر شده است.
نحوه نگهداری سرم دکستروز ۵ درصد
- دارو را دور از دسترس کودکان قرار دهید.
- این سرم باید به دور از گرما و نور خورشید قرار گیرد.
- در هنگام مصرف به تاریخ انقضای دارو توجه شود.
- دارو باید در مکانی خشک و خنک نگهداری شود.
سخن آخر
امروزه دارو های زیادی به دنیای سلامت معرفی شده اند. این داروها می توانند جان انسان ها را نجات داده و بسیاری از بیماری ها را درمان کنند. البته سرم ها و داروهای دیگر تنها زمانی می توانند برای بدن مفید باشند که توسط پزشک تجویز و توصیه شوند. مصرف خودسرانه دارو ها می تواند عوارض جبران ناپذیری را به مصرف کننده وارد کند.
با ما در نشریه جهان شیمی فیزیک همراه باشید تا با کاربرد انواع دارو ها و مکمل های غذایی آشنا شوید.
